به گزارش پایگاه خبری گذر اقتصاد، حمل‌ونقل ریلی علاوه بر مزایای فراوان در سطح ملی مانند ایمنی، توان حمل انبوه و ارزان، کاهش مصرف سوخت و کاهش خسارات زیست محیطی، دارای ارزش راهبردی برای کشور است و می‌تواند از ابعاد سیاسی و امنیتی برای کشور ایجاد قدرت کرده و مزیت رقابتی در عرصه بین‌المللی ایجاد کند.
در ایران با وجود اولویت داشتن توسعه حمل‌ونقل ریلی در اسناد بالادستی، سیاست‌های اعلامی و برنامه‌های مصوب دولت‌ها؛ سهم حمل‌ونقل ریلی از حمل‌ونقل کشور اندک است. براساس بند «ب» ماده (۵۷) قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور باید سهم حمل‌ونقل ریلی از جابه‌جایی بار در کشور حداقل به ۳۰ درصد در پایان برنامه می‌رسید.
نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که فاصله قابل توجهی میان وضع موجود و هدفگذاری ۳۰ درصدی وجود دارد؛ به‌طوری که بر مبنای محاسبه سهم از حمل‌ونقل زمینی و مبتنی‌بر شاخص تن – کیلومتر بار حمل‌شده، سهم شیوه ریلی از حمل بار زمینی کشور در پایان سال ۱۴۰۰ براساس آمار اعلام‌شده، ۱۱.۲ درصد بوده است و نسبت به سال شروع برنامه ۱۱.۷ درصد افت نیز داشته است.
یکی از بخش‌های مهم در افزایش کارایی عملکرد بخش ریلی، کشنده ریلی (لکوموتیو) است که واگن‌ها با اتصال به آن، نیروی محرکه دریافت می‌کنند. وضعیت فعلی کشنده‌های ریلی در ایران، با چالش‌ها و ضعف‌هایی روبه‌رو است که دفتر مطالعات زیربنایی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به بررسی پرداخته و راهکارهایی برای مرتفع شدن آنها ارائه داده است.
مالکیت ۸۴.۸ درصد دستگاه‌ها در اختیار شرکت راه‌آهن است
نگاه آماری به ناوگان موجود نشان می‌دهد تعداد کل کشنده‌ها تا پایان سال ۱۴۰۰ برابر ۹۵۸ دستگاه بود که ۵۷۱ دستگاه باری (۵۹.۶ درصد) و مابقی مسافری زیمنس (۱۵.۷ درصد) و مانوری (۲۴.۷ درصد) که به ترتیب عمر متوسط ۳۳، ۸ و ۵۸ سال دارند. مالکیت ۸۱۴ دستگاه (۸۴.۸ درصد) در اختیار شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران و مابقی در اختیار بخش خصوصی است.
به رغم افزایش اندک تعداد کشنده طی سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰، میانگین روزانه آماده به کار بودن (در سرویس بودن) از ۶۱ درصد کل کشنده‌ها به ۵۵ درصد کاهش یافته است (از ۵۶۸ دستگاه به ۵۲۳). به عبارت دیگر، میانگین روزانه کشنده‌هایی که در سرویس نیستند (تحت تعمیر یا منتظر تعمیر یا در حال بازسازی) از ۳۸.۹ درصد کل کشنده‌ها به ۴۵.۴ درصد افزایش داشته است. (از ۳۶۲ به ۴۳۵ دستگاه) که نشان‌دهنده وضعیت مناسبی در این زمینه نیست.
در ۱۰ سال منتهی به ۱۴۰۰ نیز میانگین روزانه کشنده‌های آماده به کار، بین ۵۳ درصد تا ۶۱ درصد در نوسان بوده که سهم پایینی است. از سال ۱۳۹۶ آمار کشنده‌های در سرویس در حال نزول است. البته، میزان آماده به کاری به تفکیک انواع کشنده متفاوت است.
دبیر انجمن صنفی شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی معقتد است یکی از مشکلات حوزه ریلی کشور این است که باوجود تاکید قوانین و اسناد بالادستی بر لزوم خروج شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران از حوزه تصدی‌گری، هنوز مالکیت ۷۰ درصد از ناوگان لکوموتیو باری کشور و تمامی لکوموتیوهای مسافری و مانوری و مهم‌تر از آن، اختیار مدیریت بهره‌برداری و سیر و حرکت در شبکه که امری دانش‌بنیان و نیازمند دانش روز است، در اختیار این شرکت دولتی قرار دارد.
در عین حال از ابتدای سال ۱۳۹۹ تا کنون حدود ۶۰ دستگاه لکوموتیو باری با مالکیت دولتی به دلیل ضعف‌های موجود در نظام تعمیر و نگهداری این کشنده‌ها و همچنین کمبود منابع مالی شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران زمین‌گیر و از چرخه سیر خارج شده‌اند. در چنین شرایطی راه‌آهن دولتی باید هر چه سریع‌تر به انتقال مالکیت کشنده‌های خود به بخش خصوصی اقدام کند.
