به گزارش گذر اقتصاد،اتحادیه اقتصادی اوراسیا (نام کوتاه: EAEU) یک اتحادیه اقتصادی است که اعضای آن بیشتر کشورهای شمال منطقه اوراسیا، در شرق اروپا هستند.
معاهده تشکیل این اتحادیه در ۲۹ می ۲۰۱۴ توسط بلاروس، قزاقستان و روسیه امضا شد و از یکم ژانویه ۲۰۱۵ عملاً اجرا شد. ایده تأسیس فضای واحد اقتصادی موجب شد رؤسای جمهور روسیه، بلاروس، قزاقستان توافقنامه ایجاد اتحادیه اقتصادی اوراسیا را در سال ۲۰۱۴ امضاء کنند که در اول ژانویه سال ۲۰۱۵ اجرایی شود.
اتحادیه اقتصادی اوراسیا نتیجه یک سلسله تحولات درجهت ایجاد یک مکانیزم نهادی برای همکاری‌های اقتصادی میان دولتهای عضو است. تجزیه و تحلیل اسناد سیاست خارجی روسیه به عنوان عنصر کلیدی اتحادیه نشان می دهد بُعد اوراسیای سیاست خارجی روسیه همواره در راس اولویت های منطقه ای روسیه قرار داشته است. همچنین از اسناد رسمی روسیه چنین بر میآید که روسیه تنها زمانی می‌تواند امنیت و رفاه داشته باشد که کشورهای همسایه اش درثبات قرار داشته باشند و روابطشان با روسیه دوستانه باشد.
مزایای اقتصادی همگرایی در چارچوب اتحادیه اقتصادی اوراسیا
اتحادیه اقتصادی اوراسیا با توجه به زمان کمی‌که از تاسیس آن می‌گذرد، پیشرفتهای اندکی را در جهت همگرایی اقتصادی اعضاء کسب کرده است. با این حال آنهایی که با دید مثبت اتحادیه اقتصادی اوراسیا را مورد توجه قرار داده اند، براین باورند که اتحادیه در تحقق اهداف اولیه مبنی بر جذاب ساختن بازار داخلی اش برای سرمایه گذاران داخلی و خارجی و ایجاد شبکه ای از موافقتنامه‌های تجارت آزاد با سایر کشورها و مناطق ازجمله با اتحادیه اروپا و چین توفیق نسبی داشته است.
افزون براین آنها معتقدند که از دغدغه روسیه درزمینه امنیت غالبا به اشتباه چنین برداشت می‌شود که ابتکارات روسیه در دوره پسا شوروی به منزله پروژه‌های ژئوپلیتیک روسیه است. درحالیکه شواهد حاکی از مزایای اقتصادی همگرایی در چارچوب اتحادیه اقتصادی اوراسیا برای کشورهای عضو این اتحادیه است.
بیشتر کشورهای عضو اتحادیه محصور در خشکی اند و میزان تسهیل تجارت و سرمایه گذاری درمیان آنها ضعیف است. با وجود تاکید بر مبادله اطلاعات و مکانیزم های مشورتی میان اعضاء و پوشش موضوعات متنوع، این موافقتنامه متشکل از یک چارچوبه وسیع است و جایی برای اقدامات دقیق اجرایی درآن درنظر گرفته نشده است.
درمجموع نمی‌توان اتحادیه اقتصادی اوراسیا را یک سازمان قوی اقتصادی دانست. چراکه زمان زیادی صرف یکسان سازی مقررات گمرکی شده است بحران اوکراین تاثیر منفی خود را برآن برجای گذاشته است. روسیه به لحاظ اقتصادی می‌تواند از موقعیت جغرافیایی خود بین اروپا و آسیا استفاده کند اما چهار کشور دیگر عضو که راه مستقیم به دریا ندارند هم تاحدی می‌توانند از مشارکت اقتصادی در چارچوب اتحادیه بهره مند شوند.
اتحادیه اقتصادی اوراسیا رشد مثبت در تجارت و سرمایه گذاری مشترک را از زمان تاسیس تاکنون به خود دیده است. با این حال رشد اقتصادی کشورهای عضو اتحادیه درسالهای اخیر کاهش یافته است. مهمترین ماموریت و وظیفه اتحادیه ایجاد اصلاحات معنادار و کمک به دولتهای عضو برای کشف و بهره برداری از پتانسیل های اقتصادی شان است. درچنین صورتی اتحادیه کارآیی و قابلیتهای خود را به اثبات خواهد رساند.
دراجلاس اخیر سران اتحادیه اوراسیا که به صورت مجازی برگزار شد، رهبران کشورهای عضو نتوانستند بر سر برنامه ۵ ساله اتحادیه که قرار است تا پایان سال ۲۰۲۵ اجرا شود، به توافق برسند. این عدم توافق بخشی از پیچیدگی‌های موجود برسر کارکرد آرام و موثر اتحادیه را نشان می دهد.
یکی از صاحبنظران معتقد است باید میان همکاری اقتصادی و همگرایی اقتصادی تمایز قائل شویم. همکاری اقتصادی میان اعضای اتحادیه وجود دارد اما تا رسیدن به همگرایی اقتصادی، اتحادیه راه درازی درپیش دارد.
نظر صاحبنظران درباره اتحادیه اقتصادی اوراسیا چیست؟
به همین سبب جمع بندی نظرات صاحب نظران این است که اتحادیه همچنان به کار خود ادامه خواهد داد و کشورهای عضو از منافعی که این عضویت نصیب آنها کرده و می‌کند، راضی هستند. البته نباید از نظر دورداشت که به دلیل پیچیده بودن موضوعات تجاری و اقتصادی و نیز به واسطه سوابق تاریخی حضور روسیه در کشورهای عضو اتحادیه، ابعاد سیاسی و ژئوپلیتیک هم درجای خود برای بررسی عملکرداتحادیه باید مورد توجه قرار گیرد.
مضافا اینکه مدت زمان زیادی از تاسیس نهاد مزبور نگذشته است و تحولات آتی بیانگر سمت و سوی آن خواهد بود و میزان موفقیت یا عدم موفقیت در دستیابی به اهداف تشکیل را پس از یک بازه زمانی معقول تر می‌توان مورد ارزیابی دقیق تر قرار داد.
