به گزارش گذر اقتصاد، روز جهانی مبارزه با بیابان‌زایی و خشکسالی هر ساله به منظور ارتقای آگاهی عمومی از تلاش‌های بین المللی برای مبارزه با بیابان‌زایی گرامی داشته می‌شود.
این روز، فرصتی منحصر به فرد برای یادآوری این مسئله به همگان است که خنثی‌سازی روند تخریب زمین از طریق حل مسئله، مشارکت قوی جامعه و همکاری در همه سطوح قابل دستیابی است.
روز جهانی مبارزه با بیابان‌زایی و خشکسالی در سال جاری میلادی (۲۰۲۳) با شعار «نقش و حقوق زنان در مدیریت پایدار سرزمین» گرامی داشته می‌شود.
دکتر وحید جعفریان به مناسبت روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی اظهار کرد: کشور ایران به‌لحاظ واقع شدن روی کمربند خشک جهان کمتر از یک چهارم میزان بارش جهانی را دریافت می‌کند. قریب به ۸۸ درصد مساحت کشور در کمربند خشک جهانی قرار گرفته است. بر اساس آخرین مطالعات صورت گرفته در کشور در سال ۹۸ مشخص شد حدود ۳۰ میلیون هکتار از مساحت کشور تحت تاثیر فرسایش بادی است که از این سطح ۱۴ میلیون هکتار به منابع زیستی و اقتصادی کشور خسارت وارد می‌کند.
وی ادامه داد: میزان خسارت مستقیم وارد شده بر اساس هجوم ماسه‌های روان به اراضی کشاورزی، اماکن مسکونی شامل شهرها و روستاها، صنایع و تاسیسات زیربنایی راه‌های مواصلاتی و … بر اساس مطالعه انجام شده در سال ۹۸ بالغ بر ۶۰۰ میلیون دلار در سال است.
چرا فرسایش بادی در کشور شدت یافته است؟
مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری درباره دلایل افزایش شدت فرسایش بادی در کشور اظهار کرد: از جمله علل اصلی افزایش شدت فرسایش بادی و آسیب‌های ناشی از آن در کشور طی دهه اخیر، افت آب‌های زیرزمینی، عدم تامین رطوبت و حقابه دشت‌های سیلابی مناطق بیابانی، تغییرات کاربری اراضی و پیامدهای ناشی از تغییر اقلیم نظیر استمرار خشکسالی است.
وی به راهکارهای مقابله با توفان ماسه و گرد و خاک اشاره کرد و گفت: اولین گام در مقابله با پدیده توفان‌های ماسه و گرد و غبار، کنترل عوامل تخریب و اصلاح روش‌های مدیریتی به‌ویژه در حوزه مدیریت منابع آب است. در مرحله بعدی نیز باید استفاده از روش‌های بازسازی سرزمین و تثبیت کانون‌های بحران ایجاد شده با اولویت پیشگیری از تخریب سرزمین مورد توجه قرار گیرد.
جعفریان ادامه داد: شناسایی و پایش مناطق برداشت رسوبات بادی امکان مدیریت و برنامه‌ریزی جهت کنترل توفان‌های ماسه گرد و غبار را فراهم می‌کند. مدیریت پایدار سرزمین طیف وسیعی از برنامه‌های مدیریتی و اجرایی را شامل می‌شود و در حوزه مأموریتی این سازمان در برگیرنده سیاست‌ها و برنامه‌های مدیریت زمین و حفاظت از عرصه‌های طبیعی همچنین فعالیت‌های آبخیزداری، آبخوان‌داری، مدیریت منابع جنگلی، مدیریت مراتع و احیای مناطق بیابانی است.
وی افزود: انجام بیش از ۸.۷ میلیون هکتار از مناطق تحت تأثیر و کانون‌های فرسایش بادی با استفاده از پروژه‌های نهالکاری، مدیریت رواناب، بذرکاری و بذر پاشی، مالچ پاشی، قرق و … بخشی از این اقدامات است.
مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری یادآور شد: از پتانسیل‌های مناطق بیابانی رویکرد تولید علوفه در رخساره‌های مخروط افکنه پلایایی و حاشیه پلایا (حوضه رسوبی بسته که در پست‌ترین نقطه بیابانی و یا فرورفتگی‌های طبیعی به وجود می‌آید.) است که شوری بالایی دارند. از این مناطق که سطحی معادل ۲.۳ میلیون هکتار در کشور است، حدود ۶۰۰ هزار هکتار از آن قابلیت احیاء و توسعه با استفاده از گونه‌های هالکنموم سالسولا، آتریپلکس هالوستافیس، سالیکورنیا و … را دارند و می‌تواند بین ۴۰۰ تا ۱۰۰۰ کیلوگرم علوفه خشک تولید کند که بیشترآن‌ها جهت توسعه پرورش دام شتر مناسب هستند.
وی تصریح کرد: این طرح مزایای زیادی در ترسیب کربن، کمک به کاهش تغییرات اقلیمی از جمله کاهش گرمایش زمین، تولید در مناطقی که عملاً میزان تولید آن‌ها صفر است، استراحت به اراضی مرتعی درجه ۳ که در حال تخریب است و … دارد.
جعفریان تاکید کرد: از اقدامات شاخص در زمینه برنامه‌ریزی و مدیریت مناطق بیابانی، تهیه برنامه ملی مدیریت مناطق بیابانی بر اساس قابلیت‌ها و محدودیت رخساره‌های مناطق بیابانی است.
وی افزود: شناسایی ظرفیت‌ها و قابلیت‌های اکولوژیک و اقتصادی-اجتماعی رخساره‌های مناطق بیابانی در این طرح مورد بررسی قرار گرفته و فعالیت‌های اجرایی در قالب یک برنامه ۱۰ ساله مبتنی بر برنامه ۱۰ ساله ارائه شده است. بر اساس یافته‌های اولیه این طرح ۲۹ قابلیت اقتصادی در مناطق بیابانی کشور از جمله پتانسیل‌های گردشگری، بهره‌برداری از گیاهان دارویی، استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر قابل تعریف است که نقش به‌سزایی در اشتغال‌زایی، رشد تولید و بهبود معیشت جوامع ساکن در این مناطق خواهد داشت.
به گفته مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری، مدیریت پایدار سرزمین در حال حاضر به‌عنوان یکی از اهداف اصلی رشد و توسعه در کشورهای جهان مورد توجه است و ساختارهای بین‌المللی و منطقه‌ای مختلفی دستیابی به این هدف را در دستور کار دارد. کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی به عنوان مهمترین مرجع هماهنگ کننده مدیریت پایدار سرزمین در سطح جهانی، حفاظت، بازسازی و استفاده پایدار از اکوسیستم‌های طبیعی و اراضی کشاورزی را به منظور مقابله با پیامدهای تخریب سرزمین از جمله پدیده گردوغبار ضروری دانسته است و بر رویکرد جامع‌نگر، فراگیر و مشارکتی تاکید دارد.
ایران، یکی از اولین امضاکنندگان کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی
وی تاکید کرد: کشور جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از اولین امضاکنندگان کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی نقش به‌سزایی در جریان‌سازی و تبیین رویکردهای جهانی مقابله با بیابان‌زایی داشته است. این کشور از سال ۱۳۷۵ در پی تصویب در مجلس شورای اسلامیریال به‌صورت رسمی به عضویت این کنوانسیون در آمده است و اقدامات مرتبط را از طریق کارگروه ملی مقابله با بیابان‌زایی به تصویب هیات دولت رساند.
جعفریان افزود: این کنوانسیون در راستای تنویر افکار عمومی و ارتقای آگاهی جوامع نسبت به چالش‌ها و مخاطرات تخریب سرزمین و ضرورت و اهمیت مقابله با بیابان‌زایی همه ساله ۲۷ خرداد ماه را به گرامیداشت روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی و خشکسالی اختصاص داده است. شعار امسال هم بر نقش و حقوق زنان در مدیریت پایدار سرزمین تاکید دارد.
زنان عنصری مهم در توسعه فراگیر و مدیریت پایدار سرزمین
وی با تاکید بر نقش موثر زنان در توسعه فراگیر و پیشرفت همه‌جانبه زندگی بشری گفت: مشارکت زنان در فعالیت‌های مختلف با توجه به استعدادهای ذاتی آنان همچنین در نظر گرفتن ظرافت‌های روحی و جسمی آن‌ها نقش تعیین کننده‌ای در توسعه و پیشرفت جامعه بشری دارد و نقش آفرینی این قشر به عنوان نیمی از پیکر جامعه از جمله اصول اساسی و اجتناب‌ناپذیر اهداف توسعه در برنامه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی همه جوامع است.
مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری ادامه داد: در زمینه مدیریت پایدار سرزمین نیز زنان، بازیگران اصلی تلاش‌های جهانی جهت کاهش و معکوس‌سازی تخریب سرزمین محسوب می‌شوند. آنان از مهمترین نیروهای درگیر در کشاورزی و در نتیجه به‌طور مستقیم با امنیت غذایی و محیط زیست مرتبط هستند، با این حال در اکثریت قریب به اتفاق کشورها، زنان بیش از مردان در معرض آسیب ناشی از تخریب سرزمین قرار دارند و دسترسی آنان به منابع سرزمین، بهره‌مندی از منافع و تصمیم‌گیری زیست محیطی کافی نیست.
وی افزود: ورود زنان به عرصه تصمیم‌سازی و ارائه آموزش‌های لازم و بالا بردن آگاهی‌های آنان در زمینه چگونگی تاثیرگذاری بر محیط زیست اطرافشان می‌تواند به کاهش تخریب و آسیب به محیط زیست کمک کند. زنان این اطلاعات و آموزش‌ها را به فرزندان خود منتقل می‌کنند، در نتیجه نسلی تربیت خواهد شد که در عرصه‌های مختلف حافظ محیط زیست و طبیعت خواهد بود.
مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری ادامه داد: سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور به‌عنوان نهاد هماهنگ‌کننده ملی کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی بر ضرورت اولویت‌بخشی برسیاست‌های مقابله با تخریب سرزمین و مقابله با بیابان‌زایی در برنامه توسعه ملی تاکید می‌کند و بر ضرورت فعال‌سازی کارگروه ملی مقابله با بیابان‌زایی به‌عنوان مرجع سیاست‌گذاری، هماهنگی و هم‌افزایی دستگاه‌های ذیربط تاکید دارد.
جعفریان در پایان تصریح کرد: این سازمان با تجارب و درس‌آموخته‌های حاصل از اجرای پروژه‌های مشارکتی منابع طبیعی و مدیریت جامع حوزه آبخیز بر اهمیت و نقش مشارکت زنان در حفظ، احیا، توسعه و بهره‌برداری پایدار منابع طبیعی آگاه و برای تلاش‌های کنوانسیون مقابله با بیابان زایی به منظور ارتقای «نقش و حقوق زنان در مدیریت پایدار سرزمین» ارزش بسیاری قائل است.
